Bosaso

24.03.2002

Sida laga warqabo sannadkii 1998 ummadda Puntland waxay dhisatay maamul-goboleed, taasoo ahayd guul u soo hoyatey shacbiga gobollada Bari, Nugaal, Mudug, Sanaag, Sool iyo degaamada Buuhoodle oo markii ugu horraysey gacmaha isqabsaday sidii ay burburka uga soo kaban lahaayeen, ka dib markii dalku 8 sano uu dawlad laáan ahaa ayna sii fogaatay rajadii laga qabey in si degdeg ah Soomaaliyi dib ugu heshiiso. Rabitaankii shacbiga oo ku dhaboobay qabsoonkii Shirweynihii 1-aad ee Dastuuriga ahaa ayaa waxa ugu muhimsanaa Axdi-qarameedka dalka oo lagu dhidbay haykalkii dawliga ahaa iyo mas’uuliyiintii wadi lahaydba muddo saddex sano ah, taasoo ku ekayd 30.06.2001.

Kadib markii xukuumaddii 1-aad ee DGPL ay ku guuldarraysatay inay fuliso waajibaadkii Axdi-qarameedku farayey, ayna isku dayday inay si gabba’sho la’aan ah u garabmarto Axdi-qarameedka islamarkaasna u jaahwareeriso dadweynaha Puntland, ayaa Guddoomiyihii Maxkamadda Sare Dr. Yuusuf Xaaji Nuur wuxuu ku tallaabsaday taabbogelinta Qod. 34.21 ee Axdi-Qarameedka DGPL oo dastuurku awood u siiyey dhaqangleintiisa, taasoo uu u helay taageero shacab iyo isgarabtaagga hoggaan-dhaqameedka DGPL.

Siihayihii Xilka Madaxweynaha DGPL Dr. Yuusuf Xaaji Nuur, isagoo taakotaako u hirgelinaya siduu farayey Axdi-qarameedku wuxuu ku baaqay xilligii, goobtii iyo qabanqaabadii Shirweynahii 2-aad ee Dastuuriga ahaa ee DGPL, oo ku qabsoomay Magaalo-Madaxda DGPL ee Garoowe muddadii u dhexaysey 26.08.2001–14.11.2001, kaasoo uu caynaanka Shirguddoonka u hayey Islaan Maxamed Islaan Muuse.

Shirweynihii 2-aad ee Dastuuriga ahaa ee DGPL oo ay u dhammaayeen shuruudihii iyo ergooyinkii loo qoondeeyey (468 ergay) ayaa goobjoog waxa ka ahaa 80 Isim iyadoo ay ergooyinkiisana ka mid ahaayeen culimaa’u’diin, ururada bulshada, xubno ka socdey jaaliyadaha Puntland ee debedda ku nool, xildhibaanno, iyo saraakiil sare oo ka tirsanaa xukuumaddii waqtigu ka dhammaaday oo ay ka mid ahaayeen; Wasiir-ku-xigeen loo doortay Guddoomiye ku Xigeenka 1-aad ee Shirguddoonka, labo wasiir oo isu taagey tartanka xilka madaxweynaha, wasiir kalena uu isu taagay xilka madaxweyne ku xigeenka, kaasoo uu ka guulaystay Guddoomiyihii hore ee Bangiga Puntland, halka ay saddex wasiir oo kalena ay ahaayeen ergo caadi ah.

Shirweynihii II-aad ee Dastuuriga ahaa ee DGPL wuxuu dhammaaday 14-kii Noofambar 2001 kadib markii cod buuxa lagu ansixiyey Axdi-Qarameedkii saddexdan sano lagu dhiqi lahaa dalka looguna doortay Md. Jaamac Cali Jaamac jagada Madaweynenimada DGPL iyadoo Md. Axmed Maxamed Goalana loo doortay xilka Madaxweyne ku Xigeenka DGPL.

Bulshaweynta caalamka, sida qaramada Midoobay, OAU, Jaamacadda Carabta, IGAD, EU, Hay’adaha kale ee xogogaalka u ah arrimaha Soomaaliya, waxgaradka Soomaaliyeed ayaa waxay aad ugu riyaaqeen uguna hambalyeeyeen shacbiga Puntland dhawrista Axdi-Qarameedka iyo udhabaradaygga iyo taabbogelinta sida ay qodobbadiisu farayaan. Waxase ayaandarro ah in guulahaas aynu kor ku soo xusnay aanay marna u cuntamin Madaxweynihii hore ee Puntland Cabdullaahi Yuusuf, kaasoo geed dheer iyo geed gaabanba u koray sidii uu ku manjaxaabin lahaa dimuqraadiyadda curdinka ah kuna caburin lahaa rabitaanka shacbiga. Waxa ka maragkacaya faldenbiyeedyada foosha xun iyo weeraradii kala danbeeyey ee uu ku soo qaaday Bosaso, Qardho iyo Magaalo-madaxda Garowe, kuwaas oo sababay dhimasho gaaraysa ilaa 60 qof iyo dhaawacyo kala duwan oo gaaray ilaa 132 muwaadin, iyadoo barakac iyo qax baday dadweynihii degganaa Magaalo-Madaxda Puntland ee Garoowe.

Colaad-oogidda, isgensi-abuurka shacabka walaalaha ah, kala qoqobka gobolada iyo u-labo-laxaadsiga burburinta Puntland ka sokow, waxa madaxweynihii hore adeegsaday dacaayado iyo been-ka-abuur raqiis ah oo uu la beegsaday falgalkii lagaga hortegayey argagixisada caalamiga ah. Iyadoo dacallada la haysto oo aan dad iyo dal mooyee aan waxba ka dhaxlin maamulkii hore, ayuu maamulkii la soo doortay ku tallaabsaday amboqaadka, dhammaystirka iyo dhaqangelinta haykalka dawliga ah. Caqabadaha hortaagan taabbogelinta buuxda ee maamulka cusub waxa ugu waaweyn: - abaaraha ba’an ee ka jira boqolkiiba 70% degaamada Puntland; - qalalaasaha iyo colaadinta Cabdullaahi Yuusuf iyo inta yar ee la socota; - hiddaha ku dhaqanka dimuqaraaddiyadda oo aan si weyn uga hanaqaadin Soomaaliya, taasoo keenaysa jiitan farabadan iyo baahida loo qabo in madaxda iyo shacabkuba ay u jara-bartaan hannaanka cusub.

Munaasabaddan waxaan ugu tala-galnay inaan ka xog-warranno isla-markaana ku caddeayno mowqifka Dawlad- Goboleedka Puntland ee ku aaddan Hindise ku tilmaaman “Nabadda, Dibuhesiinta iyo ka hortagga khilaafka ee Puntland”. Hindisahaas waxaa maal-gelinaya Hayádda SIDA, waxaana hirgelinteeda u Xilsaaran Hayádda Dikonia, oo labaduma ka tirsanyihiin Dalka Sweden. Inkasta oo aan qirayo in Hayádda Diakonia ay Puntland ka qabatay hawlo dhaxal-gal ah oo aannu si weyn u quud-darraynaynaa inay sii kordhiso, gobollada Puntland oo dhanna ku fiddo, Dawlad Goboleedka Puntland wuxuu aad u qoonsaday qaybo ka mid ah nuxurka qoraalka hindisuhu xambaarsanyahay iyo sansaanka amba-qaadkiisaba.

Nuxurka qalalaasaha siyaasadeed ee Puntland ka jira waxaan u aragnaa inuu u dhexeeyo shacabweynaha Puntland oo goostay inuu ku dhaato shirciyadda dastuuriga ah ee uu degsday iyo koox yar oo uu hormuud u yahay Madaxweynihii hore ee Puntland oo goostay inay cabburiyaan hanka himilada dadweynaha. Majaraha siyaasadeed ee Maamulka Puntland waxaa udub dhexaad u ah inaan weeraradii colaadeed ee kooxda Madaxweynihii hore ee Puntland uu hormuudka ka yahay aan lagaga fal-celin weerarro kale ee fursad la siiyo talinta miyirka iyo bislaynta shacabka. Siyaasadda nabad-raadinta ee Maamulka iyo shacbka waxaa laga gaaray natiijooyin la mahadiyo ayada ayaana sabab u ah xakamaynta ololihii colaad-oogidda waxaana la oran karaa waxaa lagu jiraa dabayaaqadii soo afjaridda fidmooyinkii ay alooseen kuwa u ban-baxay ka talinta iyo maleegidda dhagaraha iyo hagardaamooyinka loo geysto shacabka. Cid kasta oo gacan ka geysanaysa soo ebyidda dhibaatada jirta, si weyn ayaan u soo dhooweynaa gacanna u siinaynaa. Waxaan ka digaynaa in geeddi-socodka nabadda, dhiririnta xalka, xurmaynta xuquuqda muwaadinka loo qaato nuglaansho maamul.

Annaga oo tixgelnayna xurmona u hayno dawladda Sweden iyo guud ahaan dawladaha iyo hay’adaha caalamiga ah ee u heellan inay gacan ka geystaan xallinta khilaafka siyaasadeed ee Puntland, isla-markasna ay baqdini naga gashay in hirgelinta hindisahani (sida uu hadda uu u qaabaysanyahay) uu horseedo xasarad cusub, Mowqifka Maamul Goboleedka Puntland waxa weeye in la hakiyo sii aambaqaadidda hinidsahaas tan iyo inta ay isla meel-dhigayaan dhinacyada ay khusayso.

Saalax Xaashi carab
La-Taliyaha Madaxweynaha DGPL.

ISHA: Wargal | March 24, 2002